Ongeveer op de dag dat de laatste coronamaatregelen van tafel gingen, begon een nieuwe crisis met de oorlog in Oekraïne. Alsof de pandemie nooit bestaan heeft en een afgesloten hoofdstuk is.
Ook bij BK oriënteren we ons op de uitdaging die de komst van nog meer vluchtelingen met zich mee brengt. Tegelijkertijd zijn we die andere crisis van het enorme personeelstekort niet vergeten.
Ongekend personeelstekort
De pandemie, die overigens niet voorbij is, heeft het al in 2019 oplopende personeelstekort tijdens lockdowns ‘even’ naar de achtergrond doen verdwijnen. En de komst van vluchtelingen brengt een ik-wil-helpen-energie die we van harte aanmoedigen maar qua mankracht staan we voor de grootste uitdaging allertijden. De arbeidsmarktvoorspellingen zijn niet rooskleurig, zo vertelt Ed Buitenhek ons:
De krapte op de arbeidsmarkt is naar verwachting een structureel probleem voor de komende drie decennia. Doordat de babyboomgeneratie de beroepsbevolking tussen 2022 en 2040 zal verlaten, gaat de bevolking van 15- tot 74-jarigen sterk afnemen (NIDI/CBS, 2020). De arbeidsmarkt is de achilleshiel van het nieuwe kabinetsbeleid geworden: zonder voldoende mensen met juiste kwalificaties zijn de ambities op het gebied van klimaat, wonen, onderwijs, veiligheid, kinderopvang en zorg niet te realiseren. Daarmee staat de haalbaarheid van de grote intensiveringen ter discussie (CPB, 2022).
Het huidige tekort in onze sector is ongeveer 5.000 medewerkers. Met de kabinetsplannen van bijna gratis kinderopvang en het behoud van de huidige BKR zou dit tekort in de komende jaren kunnen oplopen naar bijna 40.000 medewerkers, aldus Buitenhek. Dat is op basis van een geraamde vraagtoename van 30% en o.a. gebaseerd op bewezen vraagtoename na eerdere ingrepen in de markt. De Scenariostudie Vormgeving Kindvoorzieningen van het ministerie van SZW gaat uit van een stijging van 20% meer vraag. De bandbreedte tussen 20 en 30% is aanzienlijk maar leidt in beide gevallen tot een veel groter personeelstekort dan we nu al hebben.
Wat doet BK om het personeelstekort aan te kaarten?
Leden bellen ons op om te vragen wat wij doen voor de branche en soms horen we daarbij een noodkreet: ‘ik doe geen rondleidingen meer, ik neem geen nieuwe klanten meer aan, ik moet bestaande contracten opzeggen, zzp’ers melden zich voor EUR 50,-p/u en dat kan ik niet betalen, wat doen jullie voor ons?’
Korte termijn – corona gerelateerd
We weten dat jullie last hebben van twee bestaande regels: de isolatietermijn van 5 dagen (ongeacht de symptomen) en de termijn waarmee zwangeren moeten stoppen (28 weken). Wekelijks brengen wij dit onder de aandacht bij het ministerie van SZW en zij bespreken dit met het RIVM. Ook denken we samen met het ministerie van SZW, BMK, BOinK, VWO, FNV, Nysa en BVOK na over scenario’s voor de langere termijn (met corona en/of een ander virus).
Korte termijn – laaghangend fruit
De coulanceregeling is tijdelijk en heeft uitzicht nodig op een langere termijn en op eventuele extra versoepelingen. BK heeft dit onderwerp nadrukkelijk op de agenda gezet van onze maandelijkse overleggen met het ministerie van SZW. Onder andere de aangepaste 3-uurs regeling en 33% regel voor BBL’ers, wil BK permanent maken. Wij zijn ervan op de hoogte dat GGD-regio’s deze regeling verschillend interpreteren.
Lange termijn – omgaan met arbeidsmarktkrapte
Met Pasen in zicht zou BK onze leden graag het gouden ei aanreiken. Een mooie one-size-fits-all oplossing die ervoor zorgt dat houders zich weer met hun passie kunnen bezighouden in plaats van met het rooster. Als houder en als pedagogisch medewerker wil je gewoon het beste bieden voor kinderen en ouders.
BK is ook graag realistisch: dat gouden ei is er niet. En we zijn niet de enige sector die het zwaar heeft. De kinderopvang is financieel nog ruimhartig gesteund tijdens de pandemie, waar anderen al eerder hebben moeten afhaken.
De grens is in zicht: wij kunnen niet meer verantwoord opvangen. We kunnen alleen maar capaciteit uitbreiden door extra personeel, wat er niet is. Dan is de enige andere optie: minder opvang. Dat vraagt ook van ouders dat zij andere oplossingen zoeken, en misschien wel minder kunnen werken dan ze willen. Dat is – gezien de arbeidskrapte in andere sectoren – voor de samenleving als geheel niet wenselijk.
BK lobbyt daarom voor verlichtende maatregelen (waarmee opvang wel verantwoord blijft), zodat dat punt waarop de grens bereikt wordt, uitgesteld kan worden. Maar meer dan dat kunnen we niet doen. Ons bericht is: accepteer het gegeven van structurele arbeidsmarktkrapte en baseer hierop je keuzes: never waste a good crisis. Wij zijn een creatieve en innovatieve sector en wij zien voor de korte en lange termijn een aantal speerpunten:
- Condities voor de invoering van bijna gratis kinderopvang per 2025 moeten op orde zijn, d.w.z. voldoende locaties en voldoende medewerkers.
- Effecten van de taaleis (gaat in per 2025) op een rij zetten in relatie tot het almaar groeiende personeelstekort, waar nodig aanpassen.
- Onderzoeken of een andere taakverdeling op de groep en op de locatie leidt tot eenzelfde of hogere kwaliteit en een breder reservoir aan potentiële medewerkers. Dat betekent een andere invulling van de BKR. Waar nodig vervolgens aanpassing van het functiehuis.
- Onderzoeken van huidige mogelijkheden m.b.t. inzet van “anders opgeleiden” op de BSO.
- Wijziging van de wet IKK, overbodige bureaucratie en administratieve lasten beperken, regelruimte van medewerkers vergroten, BKR op de BSO naar locatieniveau wijzigen en de BKR op de babygroepen wijzigen als uit (bovenstaand) onderzoek blijkt dat dit tot dezelfde of zelf hogere kwaliteit leidt.
- Aantrekkelijkheid van het vak vergroten en veel beter over het voetlicht brengen o.a. door blijvende deelname aan arbeidsmarktplatform Kinderopvang Werkt!
- MBO opleidingen aantrekkelijker maken door modulaire opleidingen, communicatie over inhoud van opleidingen en communicatie over de werkvooruitzichten.
- Meer uren per week werken aantrekkelijker maken o.a. door samenwerking met initiatieven als Het Potentieel Pakken.
- Combi-banen voor medewerkers creëren tussen BSO en Jeugdzorg en Welzijn.
- Kwaliteit boven kwantiteit (bovenmatig oprekken van bijvoorbeeld BKR is niet wenselijk, zie ontwikkelingen in België op VRT Nieuws
- Nieuwkomersklas: klaarstomen van vluchtelingen voor een baan in de kinderopvang.
- Samenwerking UWV en samenwerking taskforce Arbeidsmarktkrapte van VNO-NCW.
‘Kunnen wij niet gaan staken?’
Leraren staken, pedagogisch medewerkers staken, kunnen ondernemers ook staken? En helpt dat dan? Staken kan een krachtig middel zijn om je stem te laten horen tegen regels waar je het niet mee eens bent, of een CAO-onderhandeling die je niet bevalt. Het personeelstekort is echter geen beleidskeuze waar tegen te staken valt. Iedereen is tegen arbeidsmarktkrapte, het is geen onderhandelbaar goed. Wel zijn de maatregelen waarmee je de pijn verzacht iets om proactief op tafel te leggen, soms je stem over te verheffen en structureel goed met data te blijven onderbouwen. Het onderwerp actueel houden op het ministerie en in de pers, dat is wat BK doet.
Klik hier voor de brandbrief die we hierover namens 125 organisaties stuurden in oktober 2021
Klik hier voor de coulanceregeling die door de inzet van BK om het personeelstekort te agenderen tot stand is gekomen
Personeelstekort in de pers
Met enige regelmaat zoekt BK de pers op om het onderwerp actueel te houden, zie o.a.: