18 november 2022

Commissiedebat Kinderopvang: wat staat er op het spel?

Met maar liefst 11 kamerleden in de zaal, flinke ambtelijke ondersteuning van het ministerie van SZW en een grote afvaardiging van diverse branchepartijen in het publiek, heeft Minister van Gennip op 16 november een constructief debat gevoerd over de toekomst van de kinderopvang.

Op weg naar de voorgenomen stelselherziening per 2025 zijn nog veel hordes te nemen. De media stonden bol van signalen uit de maatschappij dat het plan onhaalbaar lijkt en de o.a. beoogde kansengelijkheid juist verkleint. Zie hier BK in de media.

Zoals te verwachten, hield de minister en de coalitie (vooralsnog) vast aan het plan om echt per 1 januari 2025 het nieuwe stelsel in te voeren. De Minister gaf wel duidelijk aan dat zij een wendbaar stelsel wil. Dat wil zeggen dat een volgend kabinet de mogelijkheid moet hebben om te kunnen beslissen of de arbeidseis verdwijnt, maar ook de optie moet kunnen openhouden om weer een vorm van inkomensafhankelijke bijdrage van ouders te vragen. Daarnaast gaf zij aan graag te willen werken met stoplichten of KPI’s: welke seinen moeten er allemaal op groen staan om tot een volgende stap van de implementatie over te gaan? Want voor implementatie heb je uitvoerders nodig en die staan nog niet te springen. Met een zogeheten Greenfieldbenadering worden op dit moment DUO, Toeslagen, UWV en SVB bij het ontwerp betrokken en rond de zomer weten we hoe de verdere uitvoeringsorganisatie wordt opgetuigd.

Iedereen is nodig
De Minister benadrukte dat we iedereen – zowel profit als non-profit – in de sector nodig hebben en dat ondernemers daarvoor zekerheid nodig hebben. Dit onderschrijven wij zeer! We zijn trots op onze ondernemende stichtingen en maatschappelijk betrokken ondernemers. Het MKB – in welke rechtsvorm dan ook – maakt een groot deel uit van onze sector. Het zijn betrokken ondernemers die een maatschappelijk doel willen dienen. De maatschappelijke betrokkenheid bij onze achterban zowel de profit als non-profit is groot. Bestuurders zijn in deze lastige tijd verantwoordelijk voor een gezonde bedrijfsvoering en bewaken daarmee de kwaliteit en continuïteit om de betrouwbare partner te blijven voor de ouder.

Emmeline Bijlsma (BK): “Het was fijn dat in deze anti-ondernemerschapstijden (in de volle breedte, niet alleen de kinderopvang), er ook door enkele fracties én de Minister, een lans werd gebroken voor deze ruggengraat van onze economie. Onze sector bestaat uit betrokken organisaties – profit en non-profit, groot en klein. Het wijzen naar elkaar (groot <-> klein, profit <-> non-profit) brengt niemand verder. De meeste mensen deugen, de meeste organisaties ook. Samen hebben we een grote opgave, die van ons allen verstandig handelen vraagt.

Onderzoek naar winstgevendheid
Er zijn weinig dingen zeker in dit leven, maar dat het onderwerp Private Equity bij een Kamerdebat over kinderopvang naar voren wordt gebracht, dat weten we altijd zeker. De minister heeft meerdere malen benadrukt dat zij er tegenstander van is als “excessieve overwinsten verdwijnen naar buitenlandse investeerders”. Dat zal iedereen met haar eens zijn – wij in ieder geval wel. De Minister verwees bij alle vragen naar het onderzoek dat in haar opdracht wordt uitgevoerd naar o.a. de winstgevendheid in de sector – een onderzoek waarvan wij de uitkomsten vol vertrouwen tegemoetzien. De verwachting is dat dit onderzoek rond maart 2023 is afgerond. Daarnaast wordt binnenkort het jaarlijkse sectorrapport van het Waarborgfonds gepubliceerd. In het sectorrapport van 2021 konden we al lezen dat er geen grote winsten zijn in de kinderopvang. We kennen meerdere kleine ondernemers die zichzelf voor komend jaar zelfs geen pensioen gunnen.

Indexatie tarieven
Tenslotte kwam – nog zo’n zekerheid – de indexatie van de KOT in het debat aan de orde. Op initiatief van Nysa hebben we met een brede vertegenwoordiging van de sector daarvoor nogmaals aandacht gevraagd. De Minister wilde hierin niet bewegen, helaas. Waar zij eerder in de media te kennen gaf dat zij vond dat de sector grote winsten maakt en uit eigen zak de ouders tegemoet moet komen, gaf zij gelukkig nu een genuanceerder verhaal. De minister wacht haar onderzoeken af. Dat klinkt ons realistischer in de oren, maar we betreuren het zeer dat een aantoonbaar achterblijvende indexatie niet wordt gerepareerd. Tweede Kamerlid Senna Maatoug (GL) was zeer vasthoudend op dit onderwerp en verwees naar een stuk van Ed Buitenhek, over de achterblijvende indexatie in voorgaande jaren die de kloof heeft veroorzaakt tussen toeslagtarieven en werkelijke tarieven.

Hoe nu verder?
Al met al geen heel spannend debat, wat ook niet de verwachting was. De komende maanden worden veel zaken voorbereid en worden de hoofdlijnen van het nieuwe stelsel ontworpen. Dan moet er meer duidelijkheid komen over de implicaties en de haalbaarheid.

We wensen de minister daarbij veel wijsheid toe. De reacties in de media waren immers een goede graadmeter voor het maatschappelijk gevoel. We quoten er twee:

Volkskrant: “De parlementaire commissie die vorig jaar onderzoek deed naar de problemen bij de uitvoering van beleid concludeerde dat de overheid te vaak een niet te stoppen trein is. Afspraken in een regeerakkoord zijn ‘in beton gegoten’ en worden door coalitiefracties trouw en gezwind omgezet in wetgeving. Kritiek van uitvoeringsorganisaties wordt weggewimpeld, ambtenaren spreken hun politieke bazen te weinig tegen, informatie van de werkvloer bereikt de bestuurders vaak niet. Het resultaat: problemen komen vaak pas aan het licht als grote wetswijzigingen eenmaal van kracht zijn. Plechtig beloofden kabinet en Kamer dit voortaan beter te doen. De nieuwe kinderopvangwet is een van de eerste gelegenheden om te laten zien dat het ze ernst is. Want zonder bewezen effectieve aanpak van het personeelstekort, wordt het een riskante sprong in het diepe.”

FD: “We gaan dus voor miljarden per jaar de ongelijkheid vergroten, terwijl er niet méér gewerkt wordt. Waar zijn we dan in vredesnaam mee bezig?”

Wij zeggen: wordt vervolgd.

Klik hier om het commissiedebat van 16/11 terug te kijken.

Klik hier voor het verslag van het commissiedebat.

Klik hier voor de reflectie van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP).

Klik hier voor het nieuwsbericht BK in de media: we hebben onze stem laten horen